-
Rizenin ilçeleri ve lakapları
yerel isimleri ve ansiklobedik bilgileri
== Rizenin İlçeleri ==
1- [[Ardeşen]]
2- [[Çamlıhemşin]]
3- [[Çayeli]]
4- [[Derepazarı]]
5- [[Fındıklı]]
6- [[Güneysu]]
7- [[Hemşin]]
8- [[İkizdere]]
9- [[İyidere]]
10-[[Kalkandere]]
11-[[Pazar]]
12-[[Merkez]]
Bu ilçelerin bazılarının eski adları halen yöre halkı tarafından kullanılmaktadır. Ancak bölgenin çok fazla göç vermesi bu köylerin eski adlarının kullanan ve bilen insan sayısını azaltmıştır. Genelde tüm isimleri yalnız yörenin en yaşlı insanları bilmektedir, genç nüfus ise bu isimleri bilmemekte, bilenler de çeşitli sebeplerden dolayı kullanmamaktadır. Bu şekilde sözlü bir kültürel ve tarihi miras olan eski köy isimleri unutulmaktadır. Bu konu hakkında araştırma yapan kişilerin de bu isimlerin tümüne ulaşması neredeyse imkânsız hale gelmektedir. Aşağıda yalnız bazı ilçelerin bazı köylerinin isimleri verilmiştir, diğer ilçelerin köylerinin eski isimlerine ulaşmak mümkün olamamıştır. Bu isimlerinda bazıları yöresel sözlü dilin yazılı dile geçirilmesi esnasında bazı harf değişikliklerine uğramak zorunda kalmıştır. Ayrıca bölgenin coğrafi koşullarından dolayı bazı bölgelerin köy mü yoksa mahalle statüsünde mi değerlendirileceği konusunda zorluklar yaşanmış, bu durumlarda bölge halkının tanımları doğru olarak kabul edilmiştir...
== Bazı ilçeler,köyler ve mahalleleri ==
==== Çayeli ====
Eski adı Mapavri(li)'dir.
1- Musadağı: Arpik
2- Aşıklar: Asrifos
3- İncesırt: Aytoroz
4- Uzundere: Piraştani
5- Yeşiltepe: Tolunis
6- Kara ağaç: Raşoti
7- Orta köy: Makraş
8- İncesu: Mapripudiyam
9- Çukurluhoca: Babik
10- Yamaç: Çikaron
11- Sefalı: Liloz
12- Sarısu: Mesavri
13- Beyazsu: Palodya
14- Gürgenli: Aleva
15- madenli:latom
16- Kestanelik: Miloz
17- Yanıkdağ: Fenaçi
18- Armutlu: Hacili
19- demrihisar: Perkami
==== Fındıklı ====
Eski adları bazı yerlerde Sebali ve Viçe olarak geçer.
1- Sümer: Sumila
2- Aslandere: Abuikşemşini
3-Çağlayan: Abuiliya
4- Çınarlı: Çurçava
5- Sahil: Mekiskiri
6- Gürsu: Paçaksiliuliya
7-Merkez mahallaesi: Viçenoa
8- Ilıca mahallesi: Gori
9- Aksu mahallesi: Abusufla
10- Beydere: Çupa
11- Saat: Çati
12- Meyvalı: Çenapeti
13- Derbent: Trevenidi
14- Yeni köy: Gurupiti
==== Hemşin ====
Eski adı Hamşeni veya Hamamaşen'dir
1- Bahar mahallesi: Badara
2- Mutlu mahallesi: Podollu
3- Nurluca: Çanava
4- Levent: Çoço
5- Yaltı kaya: Gomno
6- Çamlı tepe: Nefsi zuha
7- Bilen köy: Tepani
8- Akyamaç: Tecina
9- Hilal: Sasğırlı
10-Papagör:Yaltkaya
11-yeniköy gelehli taboğla
==== İkizdere ====
Eski adları; Kurais, Hurayi seba'dır.
1- Güvenköy: Yetimhoca
2- Başköy: Cimiibaşköy
3- Orta köy: Cimli paşaköy
4- Çiçekliköseli: Çiçkli
==== Kalkandere====
Eski adı Karadere'dir
1- Dülger: Maşer
2- Çağlayan: Nandri
3-yolbaşı[boya]
4- Dilsizdağı: Taseri
5- Geçitli: Tivranoz
6- Çayırlı: Yukarısilvani
7- Yokuşlu: Aşağısilvani
8- Ormanlı: Pati
==== Pazar ====
Eski adı Atina veya Atena dır.
1- Kesik Köprü: Hudisa
2- Güney: Avramiti
3- Tektaş: Pogina
4- Uğrak: Çingit
5- Derebaşı: Çukita
6- Hamidiye: Kuçuma
7- Aktepe: Çitati
8- Sessizdere: Papilati
9- Ortayol: Melezkur
10- Ocak: Sapu
11- Kayağantaş: Storli
12- Kuzeyce: Surminati
13- Dağdibi: Suleti
14- Topluca: Mesemiti
15- Soğuksu: Şileriti
16- Güzelyalı: Duduvati
17- Suçatı: Apso
18- Şehitlik: İksaku
19- Aktaş: İksunari
20- Darılı: Aranişi
21-Yücehisar: Lamğo
22- Akbucak: Mermanat
23- Hisarlı: Koskovati
24- Subaşı: İksaçipiti
25- Akmescit: Cacivati
26- Papatya: Papati
27- Şentepe: Gluvaiti
28- Bucak: Açaba
29-Alçılı: Haçkun
30-Subaşı: Haçapit
31-Elmalık: Kuzika
32-Tütüncü: Tavlat
33-Tektaş: Hunar
34- Akmescit: Aranaş
==== Ardeşen ====
Yöredeki adı Artaşen veya Artaşeni olarak geçer. Genellikle iki dil bilen (Lazca-Türkçe)halkın çoğunlukta olduğu ilçedir.
Güney Köy: Omcore
Akdere: Iskocibadi
Aşağı durak: Tsaleni mzğemi
Yukarı durak: cileni mzğemi
Beyaz kaya: Ağeni
Sesli kaya: Amgvani
Yamaçdere: Bakoz
Kirazlı köy: Celayizkuri
Kavaklıdere: Cibustasi
Şentepe: '''Çiçivat'''/Çiçivoti
Eski armutluk: şaşkeni
Tunca: Dutğe
Düz köy: Furtona
Işıklı: Hara(nahiye)
Esen tepe: Iksokovati
Şenyurt: Meikzeniti
Başköy: Metiski
Gündoğan: Mutafiyi
Merkez köyü: Noha
Yeniyol Köyü: Oce
==== Çamlıhemşin ====
Bölgenin en geniş yüzölçümü olan ilçesidir. Ancak nüfus oranı en az olanlar arasında ilk sıralardadır. Yazın nüfus oranı turizm faaliyetleri dolayısıyla artar. Eski adı Vije altı - Vije dibi'dir.
1- Köprübaşı: Abiçho
2- Aşağışimşirli: Conottobra
3- Yolkıyı: Küşüve
4- Dikkaya: Megali iskilit
5- Yukarışimşirli: Melivar
6- Ülkü: Mollaveyis
7- Topluca: Çano
8- Yazlık: Varoşi
9- Şenyuva: Çinçiva
10-Yayla köy: Elevit
11-Çayırdüzü: Guvanti
12-Kaplıca: Holco
13-Zilkale: Goluna
14-Murat köy: Kümilo
15-Güroluk: Livik-Cakesli
16-Ortaklar: Başköy
Rize
Toplam 10 altkategoriden 10 kadarı burada bulunmaktadır.
A
F
G
|
K
P
R
Ç
|
Ç (devam)
İ
|
Maddeler
Toplam 2 sayfadan 2 kadarı burada bulunmaktadır.
D
H
Rize ili, Türkiye'nin kuzeydoğusunda yeralan ve Karadeniz'e sahili olan bir il. Doğu Karadeniz Bölgesi'nde yeralan Rize'nin batısında Trabzon doğusunda Artvin güneyinde Erzurum illeri bulunur. Türkiye'nin en çok yağış alan ilidir. En önemli ürünü çay olan Rize'de kivi meyvesi yetiştiriciliği de başlamış durumdadır. Fakat kivi üretimi fazla olmadığı için ancak şehrin kendi ihtiyacını karşılar.
Rize'de yaz mevsimi ılık geçer. Sonbahar ve kış mevsimleri ise yağışlı geçer. Doğu Karadeniz Bölgesinde yer alan Rize, bölgenin en karakteristik özelliklerini gösterir. Anadolu'nun diğer bölgelerinden coğrafi yapısıyla olduğu gibi kültürel yapısı ile de ayrılır. Dik yamaçlı vadileri, zirvelere ulaşılabilir dağları, buzul gölleri, zümrüt yeşili yaylaları, tarihi kemer köprüleri ve kaleleri, coşkun akan dereleri ile çok özel bir turizm beldesidir.
Osmanlı döneminde liman, nahiye ve kaza merkezi olarak önemini korumuştur. 1640 yılında buraya gelen Evliya Çelebi Rize’den şöyle söz etmiştir: “Trabzon’a bağlı deniz kıyısında bahçeli güzel bir yerdir”. Osmanlı döneminde Batum Kalesi muhafızı Tuzcuoğlu Memiş Ağa (1814-1817) ve Trabzon ağalarının isyanı (1835) gibi isyanlar olmuş ve bastırılmıştır. Rize XIX.yüzyılda önemli bir kaza merkezidir. Berlin Antlaşması ile (1878) Lazistan sancağının merkezi olan Batum Rusya’ya bırakılınca Rize Trabzon Vilayetine bağlı sancağın merkezi olmuştur.
Yeryüzü Şekilleri [değiştir]
Doğu Karadeniz kıyı sıradağları yayının kuzey yamacında yer alan Rize toprakları genel ifade ile dağlık ve engebelidir.
Jeolojik Özellikleri [değiştir]
Doğu Karadeniz dağlık sistemine dahil olan Rize arazisi esas itibariyle Paleozoik zaman (I.zaman) bir temel üzerinde ve Kretase’de (III.zaman ara devresi) başlayan büyük orojenezle (Dağ oluşumu) yüzeye çıkmış Granodiorit ve kertase flişlerinden ibaret olmakla birlikte yer yer Neojen depolarına da rastlanır. Bütün kıyı kesimi yüzeyde üst Kretase serisi volkanik örtü ve tüflerin fazlalığı ile dikkati çeker. Kıyıya yakın yamaçlarda ise Kretase sedimanları yaygın olmakla beraber, bu sedimanların üzeri yer yer Eosen fliş serileri tarafından örtülmüştür. Yüksek dağlık sahada ise daha çok magmatik elemanlar hakim durumdadır. Granit, andezit ve bazalt kütleleri yüksekliği 3000 m’yi aşan hemen her yerde hakim durumdadır. Yörede alüvyonlara, büyük akarsu vadilerinin denizden itibaren en çok 10 km’ye kadar olan kesimlerinde rastlanır.
Rize’de yazları serin, kışları ılıman ve her mevsimi yağışlı bir iklim görülür. Elli yıl boyunca yapılan rasat sonuçlarına göre Rize’nin yıllık sıcaklık ortalaması 14°C'yi biraz geçer. Bu süre içinde kaydedilen en düşük sıcaklık -7°C derece olup, en yüksek sıcaklık ise 38 C° derecedir. En soğuk ay olan Ocak ayının sıcaklık ortalaması 6,7 C° derece, en sıcak ay olan Temmuz ayının sıcaklık ortalaması ise 22,2 C° derecedir. Ocak minimum -5,6 C° derece, Temmuz maksimumunun 32,5°C derece olduğu Rize’de yıllık sıcaklık salınımı 25,8°C derecedir.Bu haliyle Rize, denizsel iklimlerin karakteristik özelliğini taşır. Rize’de aylık ortalama sıcaklık eğrisi bütün yıl 5 C° derecenin üzerinde seyretmekte olup, sadece 4 ayın sıcaklık ortalaması 10°C derecenin altındadır ve Rize çok nemli bir şehirdir.
Rize'nin tarihi öncesi hakkında bilgilerimiz sınırlıdır. Yöreye hakim olan orman dokusu nedeniyle, Rize'nin tarih çağları ile ilgili bilgilere ışık tutacak arkeolojik bulgular da bu güne kadar ortaya çıkarılamamıştır. Rize'nin tarihi ancak komşu illerin ve bölgelerin tarihleri ile bağlantılı olarak ele alınabilmiştir. Rize ilinin adı ile ilgili olarak değişik görüşler ileri sürülmüştür; Yunanca pirinç anlamına gelen Rhisos, Rumca'da "RIZA" olarak dağ eteği anlamında kullanılmıştır. Osmanlıca'da ise "RİZE" ufak kırıntı, döküntü anlamındadır. Ayrıca Erzincan'ın Sakalar dönemindeki "Eriza" olan adının başındaki "e" sesinin düşmesi ile adaş olarak Rize için de kullanıldığı ifade edilmektedir.
Rize'nin iç kesimlerinde, zengin orman dokusu civarında yer alan yaylalarda mevcut altyapıyı kullanarak yapılabilecek fazla yatırım gerektirmeyen bir turizm çeşididir. Bu aktivite için gerekli potansiyel tüm yaylalarımızda mevcut olup, halen Ayder, Anzer, Çad, Elevit gibi yaylalarımızda yapılmaktadır. Rize’nin güneyindeki Kaçkar Dağları ile yüksek dağların eteklerinde birbiriyle bağlantılı birçok güzel yayla vardır. Bütün bu yaylalar yaz mevsiminde insanlarla dolup taşar. Olağanüstü güzellikteki bu yaylaların hemen hepsinde ot biçme şenlikleri yapılmaktadır. Bu şenliklere katılmak mümkün olduğu gibi yayla eteklerindeki yamaçlarda rehberlerle birlikte doğa yürüyüşü yapma imkanı da bulunmaktadır.
Türkiye'nin her tarafından Rize’ye karayolu bağlantısı vardır. Doğu Karadeniz sahil şeridi üzerinde yer alan Rize’de ulaşım karayolu ve deniz yoluyla yapılmaktadır. Ulaşımda ağırlık karayolundadır. Demiryolu ağı ve hava limanı ilimizde mevcut değildir. Hava yolu ile ulaşım, Rize’ye en yakın il olan Trabzon havalimanından sağlanmaktadır. Batıda 76 km ile Trabzon'a, güneyde İkizdere ilçesi üzerinden 251 km ile Erzurum'a, doğuda ise 159 km. ile Artvin'e ve 109 km. ile de Sarp Sınır Kapısı’na kara yolu ile bağlantılıdır. Yıl boyu ülkenin her tarafına kolayca ulaşım olanağı mevcuttur. Ayrıca yaz aylarında İstanbul-Samsun-Trabzon bağlantılı feribot seferleri Rize'ye kadar uzanmaktadır. Bağımsız Devletler Topluluğundan gelen turistler için Rize-Batum, Rize-Tiflis arası otobüs seferleri yapılmaktadır. Doğu Karadeniz limanları içerisinde gelişmeye en müsait topoğrafik konumda olan liman, Rize limanıdır. Liman, konumu itibari ile karayolu hatlarına bağlı olup; Trabzon, Hopa, Rusya limanları ve İkizdere-Erzurum üzerinden İran bağlantısı ile Karadeniz Bölgesinin en kestirme transit yol merkezidir.
İlin milletvekilleri [değiştir]
- Ana madde: Rize milletvekilleri
İmdat Sütlüoğlu
