Lütfen bu sayfadaki bilgileri okuyunuz...
Ǩai moxtit Cumalepe do dalepe, Didepe do ǯulupe
Hako Lazepeşi irituli cebdumte. Lazebura, Lazepeşi kultura, Vidiyope, Ǩoçepeşa coḉit do Oxorişa irituli hako kon. Nana do Babape oxoriťkvani berepe ťǩvanişǩala Lazebura ilaǩirdit, (isinapit) Dvogurit.
*************************************
Türkiye'nin kuzeydoğusunda, tarihte Lazistan olarak adlandırılan- Doğu Karadeniz Bölgesinde, Artvin'in Hopa (Xopa), Arhavi (Arkabi), Borçka (Borçxa) ilçeleri ve Rize'nin Fındıklı (Viǯe), Ardeşen (Artaşeni), Pazar (Atina), Çamlıhemşin (Vijadibi) ilçelerinde; göçmen olarak İkizdere'nin Merkeze yakın 6 Köyünde ve Güneyce beldesinde 93 Harbi olarak bilinen 1877-1878 Osmanlı-Rus savaşından dolayı Batum, Hopa ve Arhavi'den göç ederek yerleştikleri Gölcük, Yalova, İzmit, Kocaeli, Sapanca, Kocaali, Karasu, Düzce, Akyazı, Akçakoca, Samsun, Baruthane, Vezirköprü, Ladik , Kavak, Havza gibi yerlerde yaşamaktadırlar. (▲Yukar Çık▲)
Laz Alfabesi | Lazuri Alboni (35harf) (▲Yukar Çık▲)
A B C Ç Ḉ D E F G Ğ H İ J K Ǩ L M N O Q P Ṕ R S Ş Ʒ Ǯ T Ť U V X Y Z Ž
Küçük Harfler= a b c ç ḉ d e f g ğ h i j k ǩ l m n o q p ṕ r s ş ʒ ǯ t ť u v x y z
Türkçe'de Olmayan Lazca Harflerin Okunuşlarını Görüntülü Dinlemek İçin TIKLAYIN
Lazca Sözlük (Pc. Program) İNDİR
Lazlar arasında Osmanlı-Rus savaşından sonra (1877-1878) eski memleketlerinden Batıya göç etmiş olanların yerleştikleri yer : Yalova, Karamürsel, Gölcük, İzmit, Sapanca, Akçakoca, Düzce vs ...
Unutmayalım ki bugün İstanbul, Ankara vs büyük şehirlere yerleşenler ve, daha çok uzakta, Batı Avrupa ülkelerinde oturanların sayısı da az değildir.
Kimse bu soruya kesin cevap veremez, çünkü inandırıcı rakam veren istatistik mevcut değildir. Bazen “şahsen tahmin” olarak duyulan rakamların ortalama 250 000 kişi cıvarını göstermekte olduğunu ancak söyleyebiliyoruz.
Bu rakam zaten gittikçe azalmaktadır. Büyük şehir veya yurtdışına göç edenlerin çocukları genelde Lazcayı “anlıyor da konuşamıyor”. Doğu Karadeniz Laz köylerinde yaşayanlar arasında da çocuklarına Lazcayı öğretmeyenleri çok sayıda rastlanmaktadır. Lazca, korumak için bir şey yapılmazsa bir, iki, üç kuşak içinde kaybolma tehlikesinde bulunan binlerce azınlık dillerinin biridir.
Lazca hangi dil grubuna aittir ? (▲Yukar Çık▲)
Lazca hakkında bilimsel araştırma “ancak bugün başladı” denebildiği kadar yeni ve pek nadir bulunmaktadır. Ciddi karşılaştırmalı dilbilimsel çalışma yapılabilecek seviyeye henüz varılamamıştır. Buna rağmen Lazcanın Güneybatı Kafkas Dil gurubu içinde yer almakta olduğunu söylemek yanlış sayılmayacaktır. Bu dil grubunun diğer üyeleri, Megrelce, Gürcüce ve Svanca’dır. Bu diller arasında Lazcaya en yakın dil Megrelce’dir.
Yukarıdaki Bütün Bilgileri İNDİR
Lazoloji tarihçesi (▲Yukar Çık▲)
[1929]
1929 yılında SSCB Sohum’da (bugün Gürcistan Sohum) yayımlanan “Mçhita Mruncxi” (Mç’ita Mrun3xi) adlı dergi, bilinen ilk Lazca yazılı eserdir. Sorumlu redaktörü olarak İskender Chitaşi (3’itaşi) adının geçtiği için bu dergide tanıtılan ilk Lazca alfabe “3’itaşi alfabesi” olarak adlandırılmaktadır.
İskender 3’itaşi’nin SSCB’de yazdığı Lazca, nedense o çağda da bugün de Türkiye Cumhuriyeti’ne ait olan Arhavi yöresinin diyalektidir.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
[1967]
Fransız ünlü dilbilimci Georges Dumézil, 1967 yılında Paris’te Laz masallarını yayımladı. İstanbul’da tanıştığı Arhavili Lazlardan dili ve masallarını öğrenmiştir.
Dumézil’in kullandığı transkripsiyon sistemi, Latin harfleri, Yunan harfleri, apostrof ve çeşitli aksanları kapsamaktadır.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
[1984]
1984 yılında, Almanya’da, Latin harflerini kullanarak Georges Dumézil’in transkripsiyon sistemine dayalı bir Laz alfabesi hazırlanmıştır [Fahri Lazoğlu, Lazuri Alboni: Lazuri Ç’aralepe, Parpali 1, Gundelfingen]. Lazoğlu diye soyadının mevcut olmadığına göre, “Fahri Lazoğlu”, bir takıma adı olması gerek.
O dönemde Türkiye, resmi ideoloji olarak ülke içinde azınlık dillerinin var olduğunu kabul etmemeye çalışıyordu. Azınlık dillerini konuşmak ve yazımak kanunen yasak idi. (Üç istisna vardı: İstanbul’da konuşulan Rumca, Ermenice ve Ladinoca.) Yeni bir Lazca alfabeyi sunan birinin gerçek adını açıklayamaması, o çağda “normal” idi.
Bu metnin yazarı, Gôichi Kojima’ya, 1986 yılında Lazca, Zazaca, Kürtçe (Kurmanci) gibi Türkiye’de konuşulan azınlık dillerini alanda incelemesi için “ilmi araştırma vizesi” verilmişti. Pazar’dayken bir düğüne davet oldu. Gidemedi. Düğünde Lazca bir şarkıyı söylemek istediğinden dolayı gitmesi yasaklanmıştı. Birkaç gün sonra, vizesi hala geçerli olduğu halde “yurtdışına kendi isteği ile çıkmasına davet” edildi.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
[1991]
Türkiye’de korkunç bir yasanın 12 Nisan 1991’de kaldırıldığı dünyaca tanıtıldı. Bu tarihten itibaren artık bu ülkede azınlık dillerini “günlük hayatında konuşmak” yasak değil. Ama resmi yerlerde konuşmak hala yasak. Yazmak hala yasak. Araştırmak hala yasak .......
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
[1993]
Türkiye’de yaşayan Lazların Lazca yaımlama eylemi, 1993 yılında Ogni adlı dergi ile başladı. Sorumlusu olanlar Lazoğlu alfabesini kullanmaya karar vermişler. Ama bu alfabenin sıradan fontlarda bulunmayan harfleri kapsadığından dolayı yer yer el yazısıyla tamamlamak zorunda kalmışlar.
Dergi hiç bir siyasal eylem yapmadığı halde “bölücülük” suçlamasıyla mahkemeye verilip kapandı. (Mahkemeye verilen sorumluları çok daha sonra hepsi aklanmışlar.)
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
[1999]
1999 yılında ilk Lazca-Türkçe sözluk İstanbul’da yayımlandı (akyüz yayıncılık, İstanbul). Genç yazarları (Pazarlı Laz İsmail Avcı Bucaklişi ile Fındıklılı Laz Hasan Uzunhasanoğlu), hiç dilbilimsel bilgileri olmamalarına rağmen büyük anadil sevgileri ile devlere yaraşır teşebbüsü ele almışlar.
Yazarları, bu sözlük yazarken özel bir fonttan faydalanarak Lazoğlu alfabesini kullanmışlar. Ne yazık ki Lazoğlu alfabesinde bulunan harf sıralama tuhaflığı dolayısiyle birçok sayfada kelime sıralama yanlışlığı gözlemlenmektedir. (Fahri Lazoğlu, nedense X harfini H ile İ arasına, Q harfini L harfinden önceki sıraya koymuş. Bilgisayar bunu asla anlayamaz.)
Hangi konuda olsa olsun ilk yapılan işin mükemmel olması elbette imkansızdır. Yine de daima herkese söylüyorum: keşke yazarları hiç etimoloji yapmasaydılar. Çünkü yaptıkların büyük çoğunluğu “halk etimolojisi”nden başka bir şey değil. Hele “Latinceden gelme” iddiaları ancak yazarların hiç Latince bilgileri olmadığını gösteriyor.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
[2002]
2 Ağustos 2002 tarihinden itibaren Türkiye’de azınlık dillerinin okutulması, yayımlanması vs yasal oldu. Ama ....... azınlık dil kursunun açılması için bir sürü bürokratik engellemenin bulunduğunu dünya medyaları bildiriyor.
İlk azınlık dil kursu (Kurmanci dil kursu) ancak 2004 yılında gerçekleşmiştir. Lazca dil kursu ne zaman açılabilecek ? Kimse cevabını veremiyor.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
[Nisan 2003]
İlk Laz müzik kitabı 2003 Nisan ayında İstanbul’da yayımlandı : Laz Şarkıları, Gôichi Kojima, Chiviyazıları, İstanbul. Bu tarihten önce de Lazca olarak söylenen şarkıların teyipleri ve CD’leri piyasada kolayca bulunuyordu. Buna rağmen kimse Laz müziğinin notalarını partisyon haline getirip yayımlanmamıştır. Laz müziği, paralel dörtlü polifoni, 5/8 veya 7/8 gibi ritmler, mi gamı vs özelliğini taşımaktadır. Ninni, ağıt, imece ....... sonsuz zenginliğini gösteren Laz şarkıları arasında en çok sayıda bulunanlar şüphesiz aşık şarkılarıdır.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
[Temmuz 2003]
Gôichi Kojima ile İsmail Avcı Bucaklişi tarafından hazırlanan “Lazca Gramer / Lazuri Grameri / Laz Grammar”, Temmuz 2003’te İstanbul’da yayımlandı. Lazoğlu alfabesine yakın bir yazım sistemi kullanılmıştır.
Birlikte çalışmaya başladıklarında sözleştiklerine göre bilimsel Lazca araştırmacılar için referans ve yol gösterici olan ciddi bir kitap olacaktı.
Kaynak: Gôichi Kojima
LAZCA Sayfa Kurallarımız: Lazca Yönetimi
1-Bayan kullanıcıları rahatsız etmek, sataşmak ve yorumlarını sürekli beğenmek kesinlikle yasaktır.
2-Tehdit edici, küfürlü, müstehcen, kaba, nefret dolu yada gereksiz mesajlar göndermek; din, dil, ırk, cinsiyet ayrımına yönelik ve TürkiyeCumhuriyeti yasalarına ve Allah'ın Kanunlarına aykırı iletiler yazmak ve bu doğrultuda materyaller kullanmak kesinlikle yasaktır.
3-Lazca'ya yazanların yazılarında İnsanları (Özellikle bayanları) rahatsız edebilecek sorular ve yazılar yazılamaz.
4-Sayfa duvarına, konularına ve paylaşımarında toplumun din ve kültürlerine hakaret, lakayıt davranma ve Lazca dili ve Kültürü ile örtüşmeyen içerikler paylaşılamaz.
5-Lazca'da; Sayfa, Gurup, Web, Kişisel ve Diğer bütün linkleri (adresler ve kişisel bilgiler) yazılamaz.
6-Yazılarda Yönetici Haricinde BÜYÜK harf kullananılamaz.
7-Profil isimlerinde ve resimlerinde sahte (takma ad) Kullananlar, Gerçek bilgiler kullanmayanlar hakkında bilgi verilmeden yasaklanabilirler.
8- Lazca Kullanıcıları ve yöneticilerine hedef alan yazılar, Karalayıcı eleştiriler ve ikili tartışmalar yapıp, üyeler ve yöneticileri yıpratanlar sayfadan uzaklaştırılır.
9- Sayfamızda Lazca ve Türkçe Dışında Dil kullanılması; üyeler tarafından üçüncü diller anlaşılmayacağından yöneticiler haricinde diğer dillerin kullanılmasına izin verilmemektedir.
10-Yöneticiler üyeler tarafından yazılan yazıları silme yetkisine sahiptir.
11-Sayfayı beğenenler bu kuralları kabul etmiş sayılırlar. Yukardaki kurallara uymayanlar hakkında Yöneticiler her türlü işlemi uygulama hakkına sahiptirler.
(▲Yukar Çık▲)
