Karadeniz'in incisi Dikkaya Köyü (Mekaleskirit) Tatil,Turizm, video, resim ve fazlası burada...

kosanoğlu ve kozanoğlu aileleri arasında bağlantı olabilirmi ? bir araştırmamda kozanoğlu ile ilgili bir yazı ilişti gözüme.. sizinle paylaşmak istedim... www.kozanoglu.com site sahibine teşekkür ediyoruz

KOZANOĞULLARI - KOZANOĞLU MKozanoglu Kozanogulları, Antitoroslar da denilen Kozandagi'nda, yaklaşık iki yüzyıl derebeylik süren, kimi zaman komşu dere beylerle, kimi zaman devletle çelişkiye düsen, dahası savaşan bir oymaktır. Kozan-Kozandağı Kozanogulları gibi ezgilerle türkülerde duyulan Kozandağı, Çukurova'nın kuzeyini kapsayan adı gibi dağlık bir yöredir. Doğusu : Göksün Batisi : Yahyali Develi Kuzeyi : Tufanbeyli (yöresinin bir bölümünü alarak Zamanti ırmağına dayalıdır.) Ormanlık da olan yörenin bütüne yakın yerleşikleri Varsaklardir. Çok dağlı, çok vadili olusu nedeniyle, "kuz" denilen, güneş görmeyen gölgelik yerleri de çoktur. Yörede araştırmalar yapan folklorcu Ali Rıza Yalman, "kuz" un, Farsça çoğul eki "an" la birleşerek "Kuzan" adini aldığı görüsünde Prof. Faruk Sümer de görüsüne katılmaktadır. Yöreli olarak biz de katılıyoruz.Çocukluğumuzdaki yaşlılardan duyduğumuz da hep "Kuzan", "Kuzanoglu" biçimindeydi. Ancak, 1928 yazı değişiminde "o", "ö", "u", "ü" sesleri veren Arapça'nın "vavi", "o" ile geçirildiğinden, Kuzan, Kozan oldu. Biz de Kozan demeye, Kozan yazmaya başladık. Kozan, simdi bir ilçe merkezidir. 30 Aralık 1923 öncesindeki adi "Sis"ti. Ondan 58 yıl önce 1865'te Fırka-i İslahiye, Kozan sancağının merkezi edince, Kozan'la ilk ilişkisi kuruldu. Anılan 30 Aralık 1923'te, İl Genel Meclisi'nin, Sis adini Kozan'a dönüştürmesi, ayni yıl Kozan ilinin de kurulması ile, Sis adi unutulur oldu, yerini Kozan aldı. Böylece Kozan, dağdan ovaya indi. Kozanogullari Cevdet Paşa'nın, söylentilere ilişkin saptamalarına göre, Kozanogulları Gaziantep'in Kozan köyünden geliyor, Arıklı Varsaklarmin kedhüdasi oluyorlar. Yerli olmayanların yerlilere kedhüda olması oldukça güçtür. Bu nedenle, "Kuzan" görüsüne katıldığımızı yineliyor, Kozanoğlu adinin yöreden alındığını savunuyoruz. Oymağın torunlarından Abdurrahman Münir Kozanoğlu ise, Kozanogulları adli broşüründe, "koson" sözcüğünün aşınarak "kozan"lastigim belirtiyor . Bu görüş, kanımızca "s" ile ikinci "vav"in değiştirilmesine dayanıyor. Zorlanarak "s", "z", ikinci vav da "a" ediliyor. "Koson" da zorlamalarla "Kozan'lastiriliyor. Oysa, "Koson"un doğrusu "Kusun" dur. Kusun adli bir oymak da vardır. Devlet arşivlerinde Kozanogullari adi ancak 17. Yüzyıl sonralarında görülüyor. İkinci Süleyman, 1690 Avusturya savaşında, yardim istediği oymaklar arasına Kozanogullarini da katıyor. Daha önce görülmeyişi güçsüzlüklerini kanıtlıyor. Buna karşın, Abdurrahman Münir Kozanoğlu, anılan broşüründe dönemin ünlü ozanı Karacaoglan'in, Kozanogullari'ndan korkarak Van'a kaçtığını yazıyor. Oymağının, önceleri de güçlü olduğunu belirtmek istiyor. Gerçekte ise, ondan 18 yıl sonra bile güçsüzlükleri görülüyor. Üçüncü Ahmet, 1708'de "Saki" suçlaması ile, ağalarını Niğde kalesine hapsettiriyor. Güçlü dönemleri, Büyük Yusuf Ağanın 18. Yüzyıl sonralarında oymağın başına geçmesi ile başlıyor. 1778'de başlayan bu gelişme 1865'e dek sürüyor. Bu süre , yaklaşık bir insan yaşamı olması yanında, Emevi devletinin yaşamına da denk sayılır. Ancak, güçlenince Kozandagi ile yetinmiyorlar. Çukurova'ya açılıyorlar. Imamoglu ilçesi, Anavarza Kalesi, Ceyhan ırmağı eğmeci güney sınırları oluyor. Kars (Kadirli), Sis (Kozan) sancaklarını da devletten ayırarak buyruklarına alıyorlar. Ama devlet de bos durmuyor. Uzlaşık olduğu Çapanoğullarını üzerlerine saldırtıyor. 1783'te, Kozanogulları'nın Belenköy merkezi yakınlarındaki çarpışmada Çapanoğulları yeniliyor. Çapanoğullarının yenilgisi, gerçekte destekçileri devletin de yenilgisi oluyor. Her olayı kendilerine özgü dizelerle anlatan ozanlar, bunu da; Çapanoğlunun kurşunu çatır patır Kozanoglu'nunki hiç saymaz hatır Su dağın ardında üç bin Çapanlı yatır Yusuf beyim emme de atmış satir dizeleriyle anlatıyor. 1817'de derebeyliği iki oğluna bölüştüren Büyük Yusuf Ağa, merkezi Belenköy olan Bati Kozan'ı büyük oğlu Sari Ali' ye, merkezi Gürlesen olan Doğu Kozan'ı küçüğü Samur'a veriyor. Bölünüşten yararlanmak isteyen devlet, Belenköy'ü sancak merkezi, Sari Ali'yi de o zamanki adi ile kaymakam edip, sancak yöneticiliğine atayarak Ankara'ya bağlıyor. Ürleşen yakınlarındaki yerleşenleri hep Ermeni olan eski adi Hacın, şimdiki adi Saimbeyli'yi ilçe merkezi, Samur Ağayı da o zamanki adıyla "müdür" edip, ilçe yöneticiliğine atayarak Maraş sancağına bağlıyor. Böylece, bir yandan daha da bölerek güçlerini azaltıyor, bir yandan da bütün halkı Ermeni olan Saimbeyli'ye Türkleri de yerleştirmeyi amaçlıyor. Ancak, amacının sonuncusu gerçekleşiyor. Saimbeyli'ye Türkler de yerleşiyor. İslam Mahallesi kuruluyor. Hıristiyanlıktan dönenler de oraya taşınıyorlar. Mahalle bugün bile adim koruyor İlk iki amaçları gerçekleşmediğinden, yöreye devlet gücü sokulamıyor. Kozanogulları'nın Ağalıkları sürüyor. Devlete ne vergi, ne de asker veriyorlar. Üstelik, başka yerlerdeki asker kaçaklarının da sığınakları oluyorlar. Bir evi, bir eşeği, bir çift öküzü, iki keçisi ile ekecek bir yeri olanları ağır vergiye bağlıyorlar. Asker olmak istemeyen halk, ağır vergilerine katlanmak zorunda kalıyor. Almanlar hep Kozanogullar'nin kalıyor. Devlete verilmiyor. Bölünmeden yararlanarak yöreyi buyruğuna almak isteyen devlet, Çapanoğullarını ikinci kez üzerlerine saldırtıyor. Büyük Yusuf Ağa dönemindeki yenilgilerinin de öcünü almak isteyen Çapanoğulları, saldırılarım, güçsüz sandıkları Samur Ağa üzerine yöneltiyorlar. Samur Ağanın yandaşları Avsarlar'in yayla döneminde çıkan çarpışma, Tufanbeyli yakınlarındaki genel adi Göksu ama, orada Mağara Suyu denilen ırmağın Katrangedigi kesiminde, Avşar ağırlığında sürüyor . Sürüsünü, Samur Ağa'nın ozanı Avşar kökenli Dadaloğlu, aşağıdaki dörtlüklerle şiirleştiriyor. Şiir, değişik yerlerde değişik biçimde bulunuyorsa da biz, ünlü halkbilimci Prof. Pertev Naili Boratav'm Paris'ten gönderdiği özel mektupta olanını sunuyoruz. Mağara suyunda kavga kuruldu. Öttü tüfek davlumbazlar vuruldu Duydum Bozoklu' nün beli kirildi Bin atlıya yamaç ünü beylerin Cadoglu geliyor bakin ilvana Öttü tüfek seyreyleyin dumana Uğrunda Avşar var sen seni Sina Elden ele gider ünü beylerin Küçük Hacı ile Göğ Ahmet geldi Elaman vermedi hepsini kirdi Her birine yetmez böyle beş ordu İstanbul' a indi ünü beylerin Ali Beyim attığını düşürdü Cadoğlu'nun tedbirini şaşırdı Mağaralı soyuntusun deşirdi Kanlı gömlek oldu donu beylerin Ali Bey' in oğlu Del'Osman Ali Alayından zorbaz idi Zor Veli Bağrını kursuna verdi Seyf Ali Etten kale oldu cani beylerin Yasa Dadaloğlum sen binler yasa Cadoğlunu düşürdüler telaşa Yaralının önü indi Maraş'a Necip Pasa çifte çeksin tuğların "İstanbul'a indi ünü beylerin" dizesi ile "Necip Pasa çifte çeksin tuğların" dizesi, Osmanlıların Çapanogullarma desteğini tartışılmaz ediyor. Çapanoğullarının basarisi devletin de basarisi olacaktı, tersi oldu. Basari gene Kozanogullari ile yandaşı Avsarlar'da kaldı. Dörtlüklerde adları geçenler de hep Avsar'dir. Kozanogullari'nin böylesine güçlü dönemlerinde, Bati Kozan'da San Ali Ağa'nın oğlu Mehmet, babasını yayla çadırında asarak öldürdü, yerine ağa oldu. Ama, Ağalıktan çok "Çadırcı Mehmet" sanı ile anıldı. Ağabeyini öldürdüğü için yeğeni Mehmet'le bozuşan Samur Ağa, o dönemde Çukurova'yı yönetiminde bulunduran Mısırlı İbrahim Paşaya, yeğenini Ağalıktan düşürürse, bütün Kozanı kendisine bırakacağını bildirdi. Samur Ağanın isteğini isleme koyan İbrahim Pasa, Arap askerlerinden kurulu bir birliği Çadırcı üzerine yolladı. Atların kişnemesi, nallarının sakırdamasıyla yollarda korku saçan İbrahim Paşa birlikleri, Çadırcı Mehmet'i korkutamadı. Dağ savaşlarının ustası Varsaklar önünde beklemedikleri yenilgiyi alarak, gerisingeri kaçtılar. İlk yenilgiyi de Çadirci'nin Varsaklar'indan aldılar . Yenilgileri, Kozanogullari ile anlaşamayan Osmanlıları da sevindirdi. Kozanoğlu yenilgisini sindiremeyen İbrahim Paşa ise, 1835'te Menemencioglu Ahmet Bey komutasında üç tümenlik birlik gönderdi. Menemencioglu Ahmet Beyin yazdığına göre , Mansurlu dolaylarındaki çarpışmada Çadırcı birlikleri yenildi. Sonuca sevinen İbrahim Pasa, yanına gelen Samur Ağanın oğlu Mehmet'e, "Menemencioglu, Kozanin bir ucundan girdi, bir ucundan çıktı" diye övündü. Bu olaylı günlerde Kozandagi'na gelen, Samur Ağanın da konuğu olan Fransız Hititoglu Charles Texier (Sari Teksiye), Samur Ağanın konukseverliğini överken, "Yöreyi Mısırlıya sattı." diyerek de, eleştiriyor . Dönemde çok hanımlılık modaydi. Kozanoğlu erkekleri de çok hanımlıydılar. Çok hanımlı olmasına karsın çocuksuz ölen Çadırcı Mehmet'in yerine, kardeşi Ömer, Ağa oldu. Ömer Ağanın Çadırcıya göre yumuşak olduğuna ilişkin kanıya Batılılar katılmıyorlar. Bunlardan Avustralyalı botanik bilgini Dr. Kotsch (Koçi), Adana'da Hasanpasaoglu Abdülmennan Beyden aldığı mektupla Belenköy'e geliyor. Ömer Ağa'yı, öldürttüğü altı kişinin başında sert konuşmalar yaparken buluyor. Korkarak bir çınar ağacının altında bekliyor. Ömer Ağa dışında kırk kişi daha sayıyor. Kırk bir kişiden mektubu okuyan çıkmıyor. Çevirmenle konuşmak zorunda kalan Ömer Ağa, durumu öğrenince, "gidebilirsiniz" diyor. Dr. Kotschy ile çevirmeni korka korka Maraş yolculuğuna çıkıyorlar . Doğu Kozanda da Samur Ağanın ölümüyle yerine oğlu Mehmet geçiyor. Ama, 7-8 ay yasayabiliyor. Küçüğü Yusuf, "Küçük Yusuf Ağa" sanı ile ağa oluyor. Ancak, babasından Saimbeyli'yi (Hacın) yemlik alan kardeşi Hacı, İlçe merkezi Saimbeyli olduğundan, "Ağalık benim hakkim" diyerek, Yusufçu düşürüyor. Düşmeyi sindiremeyen Yusuf da bos durmuyor. Topladığı yandaşlarla iki yil sonra Hacı'yı düşürüp Ağalığı yeniden alıyor. Kozanogulları'nin bu çekişmesinden de yararlanmak isteyen Osmanlılar, 1851'de Çatalbas Mustafa Pasa komutasında doğrudan kendi birliklerini gönderiyorlar. Kadirli yolu ile Yagibasan'a varan Osmanlı birliği de, dağ savaşlarının ustası Yusuf Ağanın Varsaklarina yeniliyor. Yenilgi sonrasında Kirim savası ile karşılasan Osmanlılar, savaş sonrasında derebeylerini yok etmek amacı ile Fırka-i İslahiye birliğini oluşturdular. Çok donatımlı, çok yetkili Fırka-i İslahiye, Gavurdagi (Amanoslar) derebeylerini etkisizleştirerek, 1865 Eylülünde Kozandagi'na geldi. Doğu Kozan'da Küçük Yusuf Ağa, direnişini sürdürüyordu. Ozanı Dadaloglu da; Aşağıdan iskan evi gelince Sararıp da gül benzimiz solunca Malim mülküm seyfi gözlüm kalınca Kaypak Osmanlılar size aman mi? türü dörtlüklerle ona moral veriyordu . Ne var ki, Osmanlilar da Yusuf Agaya aman vermemekte kararliydi. Bati Kozan agasi Ahmet Aga da, Yusuf Agaya özeniyordu ama, direnisi baslatamiyordu. O da, babasi Ömer Agayi indirerek Aga olmus, birkaç ay önce de üçüncü evliligini yapmisti. Üçüncü evliligi, Develi yöresine yayla yolculuguna çikan Kozan Hamamköyü'lüleri, Belenköy yakinlarindaki Düsmüs'te konaklayinca, Ahmet Aganin "Dutma-Tutma"lari, Avanlar oymagindan, amcasinin oglu Hasan'la nisanli Emine adli kizi görünce, Ahmet Agaya, "Bu kizi kaçirma Aga!" diyorlar. Durumdan kuskulanan erkek kardesleri, Emine'yi sakliyorlarsa da, Agalarindan, "Nerdeyse bulun" buyrugunu alan "Tutma"lar, bulduklari yerde Dervis, Ibrahim, Ahmet adli kardesleri öldürüp, Emine' yi de aglatarak Ahmet Aganin üçüncü esi ediyorlar. Kardesleri için agiti durmayan Emine, Firka-i islahiye, Ahmet Aga'yi, Ahmet Pasa sani ile Kütahya Mutasarrifligina gönderirken, kaçmayi basariyor. Üç aylik Kozanoglu hanimligina son vererek, eski nisanlisi Avan Hasan'la gerçek evliligini yapiyor, anne oluyor . Ahmet Aga'ninsa, hiçbir hanimindan çocugu olmuyor. Kendisini yakin taniyanlardan Sihlili (Develi) Kadir Aga. "Avratlari kisirdi" diyerek, Ahmet Agaya toz kondurmuyor . Kültürel Durumlari Her yöreli gibi Kozandaglilarin da kendine özgü kültürleri var. Varsagilari gibi argolari ile esprileri de ünlüdür. Kozanogullari da o kültürde bulunuyor. Daglik olusu, avciliga özendirdiginden, aticiliklari gelisiyor. Savaslardaki basarilari da aticiliklarindan kaynaklaniyor. Esprileri arasinda, "Daglar issiz kalmasin diye, yaratilmisiz" sözleri çok duyulur. Bir baska duyulan da, "Hallac-i Mansur geldiginde su daglari hep atacak" diyene, "Hokka dagini da atacak mi?" diye, sorulur. "Atacak" yanitina, "Çok kiris kirar" denilir . Kozandagi'nin halki gibi Kozanogullari'nin da çogu günleri dagda belde geçiyordu. Onlar da avciydilar. Böyle bir gün geçiren Küçük Yusuf Aga ile kardesi Haci, Saimbeyli'nin Kalesekisi baglarinda karsilasirlar. Bir mese fidani keserek karsilikli çekismege baslarlar. Çekise çekise elleri kizarir, tuttuklari yerdeki fidan kabuklari soyulur. Yenisemeyeceklerini anlayarak birakmak zorunda kalirlar . Iste bu nitelikteki kisiler yörede etkili bir derebeylik kurarak, halki sürekli korku içinde bulundurdular. Hangisi oldugu kesin bilinmiyor. Siradan kisiler birbirleriyle konusurken, biri, "Bey de ölür battal da ölür. iki esekli abdal da ölür. Allah büyüktür, gün gelir Kozanoglu da........" deyince, Kozanoglu'nu çadir önünde görür. Ölür sözünü söyleyemez. Ama Kozanoglu zorlayinca, öncekileri yineleyerek, "Kozanoglu'da isterse ölür diyecektim, Agam" çarpitmasi ile kurtulur . Birinde de, Kozanogullari kendi aralarinda yol, su, dag, bel konusmalari yaparken, gene halktan biri, "Çepelce'nin suyu da iyi" deyiverir. Çepelce Imamoglu deresinin kaynagidir. Konusma yeri Belenköy'se, 80, Gürlesen'se, 100 km'nin üzerindedir. Kozanoglu, bu sözü söyleyene, "Destiyi al Çepelce'den su getir." der. Yola koyulan destili, ovaya indiginde, "Nereye gidiyorsun? "diyene, "Kozandagi'nda bir bok yedim. Çepelce'de agzimi yikamaya gidiyorum." yanitini verir. Bu cezalandirma, Agalarin konusmasina karisilamayacagi anlaminda yorumlaniyor . Kozanogullarimn öteki derebeylerinden bir ayriligi da, onlarda, oymak yöneticisine "bey" denirken, Kozanogullari'nda "Aga" deniliyor. "Bey" sani, torunlarla yegenler için kullaniliyor. Buyruklarinda çalisanlara "Dutma-tutma" diyorlar. Kapali ekonomiyi yürütüyorlar, alisverislerini takasla yapiyorlardi. Para kullandiklari sanilmiyor .Firka-i islahiye komutanlarindan Kurt Ismail Pasa, Kozanogullari'ni kusatma amaci ile Tufanbeyli'nin Doganbeyli köyü yakinlarina konuslandiginda, askerinin yiyecegini yakinindaki degirmenden sagliyor. Aldiklarina karsilik vermek istedigi parayi, degirmen sahibi, para kullanmadigi için, almak istemiyor. Ama, Kurt Ismail Pasa, zorla veriyor. Kimseye de parasiz verme, diyor. Böylece, Firka-i islahiye, Kozandagi'na yalniz devlet otoritesini degil, parayi da getirmis oluyor. Durum bu iken, günümüz politikacilarindan biri, dedesi için, "Benim dedem, Kozanogullari'nin Maliye Naziri'ydi" diyebiliyor. Para kullanilmayan bir yerde Maliye Bakanligi olamayacagini, duyanlarin degerlendirdiklerini saniyoruz. Gene söylüyoruz. Kozanogullari'nin "naziri" degil "dutmalari" vardi. Avciliklarindan söz etmistik. Küçük Yusuf Aga, avci arkadaslarindan birine, "Kekligin en tatli yeri neresi?" diyor. "Kanadinin ucu" yanitini alinca, "Nasil olur?" sorusunu soruyor. "Vurdugum kekliklerin baska yerini vermiyorsun ki?...Orasini veriyorsun. Orasinin tadini biliyorum" (8) diyor. Ama, ölümüne iliskin agitlari da en çok kanat ucunu alanlar yakiyor. Ölümü öylesine etkilemis ki, Dadaloglu gibi koçaklamacilar bile ; N'olaydı da Kozanoğlum n'olaydı Sen ölmeden bana ecel geleydi Bir çıkımlık canımı da alaydı Böyle rüsva olmasaydık cihanda diye aglamaya basliyor. Ama, arkasindan da gene koçaklamaci oluyor . Derviş Pasa gayri kına yakınsın Böbürlensin dört bir yana bakinsin Emme bizden gece gündüz sakinsin Öç alırız ilk fırsatı bulanda Diyor. Bu konuda özel arastirmasi bulunan Ahmet Özdemir, Dadaloglu'nun siirlerine baska siirlerden karismalar oldugu kuskusundadir. Genç folklorcularimizdan Halil Atilgan da, Kozanoglu anonim agitlarina oyun-dügün türkülerinin karistigini belirtmektedir. Iki görüse de katiliyoruz. Agit niteliginde buldugumuz dörtlüklerden kimilerini sunuyoruz. Atlas içlik yeleğinde Cennet-i ala dileğinde Öldürmüşler beyim seni Su Kötünün beleninde Bahçemizde öten kuşlar Bu kuşlar nerede kışlar Ünü büyük Kozanoğlu Kürk giydirir at bağışlar Kara çadır eğmeyinen Önü çapraz düğmeyinen Kozanoğlu teslim olmaz Beş bin atlı gelmeyinen Çıktım Kozan'ın dağına Bir göz attım otağına Aşiretten imdat olmaz Kaç kurtul Gavur dağı'na Kir atim ürktü boşandı Üzengi yere döşendi Ne yatarsın Kozanoğlu Kılıcı düşman kuşandı Sürdürür atim sürdürür Sürgüsü duman püskürür Yiğitlerin şerefi cenk Hem ölür hem öldürür Kozanoğlu oturuyor Beylik toplar atılıyor Ne durursun Kozanoğlu Kan gövdeyi götürüyor Kara yağlıklar karası Karıştı Kozan arası Ağam kavgadan geliyor Sol böğrü süngü yarası Kozan' a eller Kozan'a Akil ermez bu düzene Öldürmüşler beyimizi Yasak mezarın gezene Yusuf Agayi yakalatip öldürülmesine neden oldugu için, Metli Hasan'a, köylüsü Himmetli'liler, bugün bile küfür etmektedirler . Dogu Kozan'da Yusuf Aga, bu aci sona ugrarken, Bati Kozan'da cinayetle evlilik yapan Ahmet Aga, görevlendirildigi Kütahya mutasarrifligini bir süre sonra birakti. Istanbul'a tasindi. Sonuçsuz Son Girisimi "Pasa" ligi birakip Istanbul'a çekilen Ahmet Aga, 1877 Rus savasim bagitlayan Yesilköy Antlasmasi (Ayastefanos Muahadesi) sonrasinda Istanbul'dan Anadolu'ya baslatilan göçe karismak istedi. Keklik avlayacak bir yer diledi. Savas paniginden yararlanarak, biraktigi Kozan kültürüne geri dönmek, agaligini yeniden kurmak amacindaydi. Kozandagi kendisine yasak oldugundan Konya verildi. O da, Konya kamuflesi ile Kozandagi yolculuguna çikti. Yolda topladigi yandaslara, Kozandagi'nin etkili kisileri de katildi. Kozan Tabur Agasi Gençoglanoglu Ahmet Aga, Sis Zaptiye Komutani Vezir Aga, Sis Müftüsü Halil Efendi ile Kardesi Mustafa Efendi (Senliklerden), Eski müftünün oglu Abdullah Efendi, Çeliklerden Seyh Ali Efendi, Tavsanoglu kardesler, Saimbeyli Müftüsü Mehmet Tevfik Efendi, Sihh (Develi) dan Müderris Ali Riza Efendi, Kadirli'li Karamüftüoglu Hazim Efendi, Sirkintili Karafakioglu, Ali Riza Efendi katilanlar arasindadir.Bu katilimlarla simdiki Kozan Baraji alaninda açilan savasta devlet birliklerinin komutani Akif Pasaya yenildiler. Ahmet Aga, yakalanip yargilanarak Libya'ya, yandaslari da Rumeli'ye sürüldüler. Bu olay da agita döküldü. Birkaç dörtlügünü sunuyoruz . Ne yatarsın hecin gibi Kara bıyığı sicim gibi Ben ağlarım bas ucunda Anan kızı bacın gibi Odasında ağır masa Kalk beyim konağı döşe Ne durursun Ahmet Beyim Sis'e girdi Akif Pasa Koyunu vurdum esmeye Takatim yok bel asmaya Ar değil mi Kozanoğlu Akif Paşaya düşmeye bak Ağanın yatağına Kekliğinin öteğine Cümle alem dökülürdü Kozanoğlu eteğine Hemen belirtelim ki, Kozandagi kültüründe ezgiler yalniz agitlarla kalmiyor. Oyun-dügün türkülerini de içeriyor. 1926 yilinda, simdiki adi Istanbul Belediye Konservatuvari, o zamanki adi Darülelhan müzisyenlerince notaya alinan ilk halk türküsü, "Kozanoglu avdan gelir" türküsü oluyor . 1936'da da Anadolu ezgilerini inceleyen Macar müzikologu Bela Bartök Macar ezgileri ile Kozandagi ezgilerini benzesik buluyor . Ikisi de Orta Asya kökenli oldugundan, benzesik olmalari bize göre dogaldir. Kozandaglilarin dil özgünlügü bugün bile sürüyor. Yüzyilin baslarinda "En güzel en ince bize" diye, yayginlastirilmak istenen Istanbul Türkçe'sine yüzyilin sonunda bile uyum saglayamamis bulunuyor. Ana, baba, amca, dayi gibi adlar, Himmetli dolaylarinda anacik, babacik, emmicik, dayicik biçiminde söyleniyor. "Babaciktan biz gorkarmisik, degirmende döve döve öldüreceklerdi" diye bir de espirileri duyuluyor. Kötün dolaylarinda basörtüsüne "keten" deniliyor. Keten, Karacaoglan'm dizelerinde de görülüyor. "Bu kez" Çaralan'larm dilinde "Bugaz", denli, iki "e" ile "deenli" oluyor. Ekilecek tohuma "biter" den bozma "bider" deniliyor. Anasi ile babasi ayri soydan ya da ayri dinden olanlara "çandir" adi veriliyor. Arapça'nin "tipkisi" ile "ayni"si onlarin dilinde "cikla" dir. "Çikla babasi gibi" sözleri çok duyulur. Farsça'nin köftesi, özellikle çig yada mercimekli olani "siknian"dir. Sikilarak yapildigi için isleviyle uyumludur. Damat ya da güvey yerine "özne" denir. Dügünlerde "Övelim özne beyi" türküleri söylenir. Pencerenin adi "taka", vadinin adi "kisik"tir. Koyun sürüsüne "yoz" inek sürüsüne "sürek" denir. Örnek daha çok ama, süre yok. Ayrintisini almak isteyenler, Çetin Yegenoglu'nun Kozanca adli kitabini inceleyebilirler. KAYNAK DIZINI 1-Ahmet Refik, Anadolu'da Türk Asiretleri. 2-Cevdet Pasa, Tezakir 21-29. Belgelisi. 3-Bela Bartök, Küçük Asya Türk Halk Musikisi. 4-Ener, Kasim; Tarih Boyuncu Adana Ovasina Bir Bakis. 5-Abdurahman Münir Kozanoglu, Kozanogullan. 6-Menemencioglu Ahmet Bey Defteri. 7-Özdemir, Ahmet; Avsarlar ve Dadaloglu. 8-Texier Charles; Küçük Asya. 9-Yalman, Ali Riza; Cenupta Türkmen Oymaklari 2 10-Yegenoglu, Çetin; Kozanca. 11-Belleten. KAYNAK KISILER 1-Akçali, Ömer 2-Atilgan, Halil 3-Boratav, Prof Pertev Naili 4-Yazicioglu, Mahir 5-Yildirim, Lutfi Domain/Website : Mehmet Kozanoğlu

widget